چاپ

عصر قم - یک کارشناس مذهبی با بیان اینکه بخشش از آموزه‌های اخلاقی اسلام بوده که بارها مورد توصیه قرارگرفته‌است، عنوان کرد: تعبیر قرآن از بخشش "عزم الامور" است، بدین معنا که بخشیدن نشان دهنده‌ی صلابت و کرامت انسان بخشنده است اما صاحب حق ملزم به بخشش نیست، بنابراین تناقضی بین احقاق حق و بخشش دیگران وجود ندارد.
بخشش و گذشت، از جمله مسائلی است که توسط علمای اخلاق و مصلحان اجتماعی بارها مورد تحسین و توصیه قرار گرفته است و در برخی مکاتب فکری بر آن تاکید بسیار جدی وجود دارد، هم‌چنین در دین اسلام از بخشش به‌عنوان یک فضیلت شایسته نام برده شده‌است، برای مثال در کتاب غررالحکم و دررالکلم از امام علی(ع) نقل شده که فرمودند:" گذشت؛ اوج بزرگواریهاست." و در جلد2 کتاب کافی از امام رضا(ع) نقل شده که فرمودند:" هرگز دو گروه با هم مقابل نشدند، مگر این که با گذشت ترین آنها پیروز شد."
حجت الاسلام والمسلمین کریم مومنی پیرامون آثار بخشش در روابط اجتماعی بیان کرد: بخشیدن یکدیگر در روابط اجتماعی، دشمنی را پایان می‌دهد، باب مهربانی را می‌گشاید، دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند و موجب ترویج همدلی و ایجاد آرامش در جامعه است درصورتی که در برخی موارد انتقام موجب تداوم دشمنی می‌گردد، گاهی گرفتن انتقام یک سیلی، به انجام یک قتل منجر می‌شود و این آثار منفی نه به نفع قلوب مردم جامعه و به نفع ظاهر اجتماع است.
این کارشناس مذهبی درخصوص جایگاه بخشش در اسلام عنوان کرد: کلمه عفو از آموزه‌های اخلاقی است که بارها مورد توصیه قرارگرفته‌است، اما نکته‌ی مهم این است که انسان در اسلام هیچ‌گاه ملزم به عفو و بخشش نبوده و هیچ باید و اجباری در این زمینه وجود ندارد، در قرآن برای کسی که مورد تعدی و ظلم قرارگرفته حق مقابله به مثل و احقاق حق وجود دارد، مانند حکم قصاص برای قتل عمد، اما از طرفی نیز توصیه به عفو و گذشت شده‌است، تعبیر قرآن از بخشش تعبیر "عزم الامور" است، بدین معنا که بخشیدن نشان دهنده‌ی صلابت و کرامت انسان بخشنده است اما صاحب حق ملزم به بخشش نیست، بنابراین تناقضی بین احقاق حق و بخشش دیگران وجود ندارد.
در چه مواردی بخشش سازنده و مفید است؟
مومنی درخصوص شرایط بخشش گفت: در 2مورد ایثار و گذشت هرچند اجبار و باید نیست اما تبعات بسیار مثبتی دارد و توصیه شده که در این موارد از خطای افراد گذشت کنیم، یکی ازاین جایگاه‎های بخشش، هنگامی است که شخص خطاکار، عمدا و با قصد مرتکب آن اشتباه نگردیده است، برای مثال فردی که ناخواسته به دیگری آسیبی وارد کرده و در عین حال توان مالی جبران خسارت را ندارد و درخواست بخشش می‌کند، در چنین موردی اقدام شایسته گذشت از شخص است هرچند صاحب حق ملزم به بخشش نیست.
وی افزود: از دیگر مواردی که بخشش تبعات مثبتی دارد، هنگامی است که فرد خطاکار که در گذشته به عمدخطایی انجام داده‌است، اظهار پشیمانی می‌کند و سعی در جبران خطای خود دارد، در صدر اسلام حضرت حمزه شخصیت والایی داشتند به گونه‌ای که پیامبر ایشان را سید الشهدا و از بزرگ‌ترین حامیان خود می‌دانستند، ایشان در جنگ احد و طی یک قتل عمدی و برنامه‌ریزی شده به شهادت رسیدند و از این واقعه اندوه بسیاری بر پیامبر اکرم(ص)وارد آمد، با این وجود هنگامی که قاتل ایشان درحالی که خود را آماده مجازات کرده بود، نزد پیامبر (ص)آمد و با گریه بسیار عرض پشیمانی و اظهار توبه کرد، پیامبر اکرم(ص) به عنوان ولی دم حضرت حمزه، وی را بخشیدند و از مجازات وی گذشت کردند.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: در قرآن بالاترین نوع بخشش، گذشت از خطای دیگران است که از بخشش مادی نیز بالاتر است، در اسلام توصیه شده که مسلمانان خود را به اخلاق الهی و ویژگی‌های خداوند آراسته کنند و پذیرش توبه‌‌ی توبه کنندگان نیز از خصایل خداوند است، هم چنین در کتاب احقاق الحق از امام حسین(ع) نقل شده که فرمودند:" اگر شخصی در گوش راستم، مرا دشنام دهد و سپس در گوش دیگرم معذرت خواهی کند، از او می پذیرم و گذشت می نمایم."
برخی آسیب‌های احتمالی مترتب بر بخشش نابجا
مومنی درخصوص برخی آسیب‌های احتمالی مترتب بر بخشش عنوان کرد: در برخی موارد بخشش شایسته نیست و می‌تواند تبعات منفی بسیاری را برای جامعه موجب شود، از جمله هنگامی که فرد خطاکار از اشتباه خود پشیمان نیست و سعی بر جبران آن ندارد، بر خطای خود مصر است و از تکرار آن پرهیز نمی‌کند، در چنین موردی نباید از تنبیه شخص خودداری کرد و و در واقع ظلم این است که چنین شخصی بخشیده شود چون موجب ایجاد خطراتی برای افراد جامعه است، همان‌طور که سعدی نیز گفته است:" ترحم بر پلنگ تیزدندان/ ستمکاری بود بر گوسفندان."