چاپ

اگر گذرتان به «گذر خان» و «پاساژ صاحب الزمان (عج)» افتاده باشد مغازه‌هاي فروش لباس روحانيون را ديده‌ايد؛ لباس روحانيون متشکل از عمامه، قبا، عبا و گاهي نعلين است.

مي‌توان قم را مرکز توليد و پخش لباس روحانيت در کشور دانست؛ روحانيون معمولا در سفر به قم اين لباس را تهيه مي‌کنند، اگرچه شهرهاي مشهد و اصفهان نيز توليد محدودي دارند.

مغازه‌اي در انتهاي گذر خان و نزديک به خيابان چهارمردان روي شيشه آن نوشته شده «روحاني»، فروشنده جوان که خود را جواد زاهدي معرفي مي‌کند، مي‌گويد: پدرش از 40 سال قبل خياط لباس روحانيون بوده است و اين اواخر فروش لباس هم دارند.

*عمامه و عبا مشهورترين لباس‌هاي طلبگي براي مردم

روحانيوني که ملبس هستند معمولا يکي دو عبا دارند؛ عبا انواع مختلفي دارد؛ عباي زمستاني که ضخيم و سنگين است و همانطور که از اسم آن پيداست در زمستان پوشيده مي‌شود، عباي چهارفصل ضخامت متوسطي دارد و عباهاي توري که در تابستان و بهار استفاده شده و به اسم عباي تابستاني شناخته مي‌شوند.

عبا در قديم تنها در دو رنگ مشکي يا قهوه‌اي بود اما امروز تنوع رنگي بيشتري دارد؛ از زاهدي قيمت آن را مي‌پرسم، مي‌گويد: عبا با توجه به نوع پارچه و دوخت تنوع زيادي دارد اما مي‌شود گفت قيمت عباي چهارفصل بين 25 تا 75 هزار تومان و عباي تابستاني بين 35 تا 75 هزار تومان است.

او در مورد نوع خاصي از عبا با قيمت ميليوني صحبت مي‌کند، اين عبا که بيشتر جنبه تشريفاتي دارد دست‌بافت بوده و مشهور به عباي بوشهري است که به ندرت توسط ايرانيان خريداري مي‌شود و بيشتر مطلوب شيخ‌نشينان عرب است.

عبا و عمامه از مشهورترين لباس‌هاي طلبگي براي مردم عادي است؛ عمامه در دو رنگ سفيد و سياه وجود دارد؛ طلبه‌هايي که «سيد» باشند از عمامه سياه و طلبه «عام» رنگ سفيد آن‌ را بر سر مي‌گذارند.

عمامه اغلب پارچه‌اي 6 تا هشت متري است که به روش خاصي پيچيده مي‌شود؛ محمدي که طلبه سطح 2 است، مي‌گويد: سال اول ورود به حوزه تصميم گرفتم براي يکي از اساتيد خود عمامه‌اي به عنوان هديه بگيرم و زماني که فروشنده چند متر پارچه جلوي من گذاشت با جديت به فروشنده مي‌گفتم که عمامه شکل ديگري دارد و اين پارچه چيزي که من مي‌خواهم نيست، تا اينکه با توضيحات او فهميدم که اين پارچه را بايد به شکل خاصي پيچيد تا عمامه شود.

او با لبخند ادامه مي‌دهد: حالا خودم استاد شده‌ام.

برخي طلبه‌ها در بستن آن يکي از اساتيد خود را الگو قرار مي‌دهند، عمامه ممکن است بزرگ باشد که به «عمامه علمايي» معروف است.

زاهدي مي‌گويد: پارچه عمامه بيشتر از جنس وال بوده و حالت پنبه‌اي دارد و چون کالاي وارداتي بوده قيمت آن با توجه به قيمت ارز متغيير است. اما به طور متوسط هر متر 6 هزار تومان بوده و يک عمامه هفت متري 42 هزار تومان فروخته مي‌شود.

در قديم طلبه‌ها از کلاه عرق‌چين نيز استفاده مي‌کردند که امروزه استفاده از آن در بين طلبه‌هاي جوان کمتر ديده مي‌شود.

*رئيس جمهور لباده به تن مي‌کند

قبا لباس بلندي است با يقه‌اي شبيه عدد هفت که زير آن پيراهني با دوخت ساده، رنگ روشن و يقه‌اي مشهور به «آخوندي يا ديپلمات» مي‌پوشند، لباده نيز پوششي شبيه قبا بوده اما با يقه کاملا بسته؛ لباده همان لباسي است که رئيس جمهور مي‌پوشد.

به گفته زاهدي پارچه قبا و لباده به طور معمول فاستوني و توليد داخل بوده و قيمت آن نيز از 70 تا 120 هزار تومان است.

محمدي نکته جالبي در مورد قبا مي‌گويد و آن وجود چاک کوچکي در زير بغل است، او ادامه مي‌دهد: روزي يکي از شاگردان پايه اول با کلي خجالت و عذرخواهي به من متذکر شد که استاد زير بغل شما پاره شده. برايش توضيح دادم که اين چاک زير قبا و لباده براي راحتي حرکت دست و تهويه هواست.

*نعلين کفش مخصوص روحانيون

نعلين کفشي است مانند دمپايي در رنگ‌هاي مختلف که در مغازه‌هاي فروش پوشاک روحانيون ارائه مي‌شود. به گفته زاهدي با توجه به اينکه نعلين دست‌دوز و چرم يا غير دست‌دوز و قالبي باشد قيمت آن بين 13 تا 25 هزار تومان است.

طلبه‌هاي جوان به دليل اينکه استفاده از نعلين تحرک را از ايشان مي‌گيرد کمتر از آن استفاده مي‌کنند.

نوع پوشش طلبه در دهه‌هاي اخير تغييراتي کرده است؛ روحانيون قديمي موي سر را کاملا کوتاه مي‌کردند که اين مورد در بين جوانان اين قشر کمتر ديده مي‌شود همچنين در قديم هر روحاني تنها يک دست لباس داشت که آن را ساليان سال مي‌پوشيد و عبا تنها در دو رنگ مشکي و قهوه‌اي بود اما امروزه تنوع رنگي عبا در بازار نشان‌دهنده تغيير سليقه و تنوع لباس در بين طلبه‌هاي جوان است.

وقت گذاشتن براي تنظيم چين‌هاي عمامه و بيرون گذاشتن قسمتي از مو در بين علماي قديم پسنديده نبود؛ اما با توجه به شرايط و تنوع در جامعه امروزي انتخاب نوع لباس توسط روحانيون جوان امري سليقه‌اي است و سخت‌گيري‌هاي گذشته وجود ندارد.

خانواده طلبه در نوع پوشش او نقش بسزايي دارند؛ زاهدي مي‌گويد: برخي از طلبه‌ها براي خريد همراه همسر و فرزند خود هستند و در زمينه رنگ و نوع لباس به او نظر مي‌دهند.

پيرمردي 80 ساله در مغازه‌اي مشغول خريد قبا است، بعد از خريد آرام از پله‌هاي قديمي بالا مي‌رود و پاساژ را ترک مي‌کند و اين يکي از ده‌ها طلبه‌اي است که هر روز براي خريد لباس به اين گذر مراجعه مي‌کند.