بزرگنمايي:

عصر قم - استان قم به دلایل گوناگون از جمله قرار گرفتن در چهارراه مواصلاتی کشور، در دهه‌های گذشته میزبان بسیاری از صنایع آلاینده بوده و بررسی راهکارهای برون رفت از این بحران در جهت تأمین سلامت مردم و حفظ محیط زیست ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

آلودگی‌های محیط زیستی در کلانشهرهای کشورمان در سال‌های گذشته به دلیل افزایش منابع متعدد آلاینده از جمله گسترش واحدهای صنعتی و معدنی، عقب افتادگی تکنولوژی تولید در کارخانه‌ها، چندین برابر شدن تعداد خودروها، افزایش صعودی روزهای گرد و غبار به دلیل خشکسالی مستمر، افزایش چشمگیر پسماندهای شهری، کشاورزی و صنعتی و دیگر عوامل روند رو به رشد بسیار نگران کننده‌ای داشته است.
بر اساس تحقیقات نهادهای علمی و پژوهشی و سازمان‌های بین المللی ، آلودگی‌های محیط زیستی در آب، خاک و هوا در بروز انواع بیماری‌های جسمی و روانی و در مواردی بیماری‌های صعب العلاج مانند سرطان نقش کاملاً مؤثری داشته و تمامی اندام‌ها و دستگاه‌های داخلی و خارجی بدن را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به طور کلی پنج مورد بیماری‌های قلبی و عروقی، حوادث، سرطان‌ها، بیماری‌های حین تولد و بیماری‌های ریوی به عنوان عامل بروز 90 درصد از مرگ و میرها در کشورمان شناخته شده است و بر همین اساس، می‌توانیم علت بسیاری از مرگ و میرها در ایران حتی حوادثی همچون سیل و زلزله را ناشی از تخریب و آلودگی‌های زیست محیطی بدانیم.
یکی از دلایل عمده آلودگی محیط زیست در استان قم، توسعه روزافزون واحدهای صنعتی در این خطه است که عمدتاً با تکنولوژی پایین و آلایندگی بسیار در پیرامون شهر قم، شهرک‌ها و نواحی صنعتی و حتی به صورت غیرمجاز و مخفیانه شکل گرفته اند ، از جمله واحدهای ذوب فلزات و هیدروکربنی و واحدهای سنتی پخت آجر، گچ و آهک و سنگ کوبی ها .
البته شاید تعداد واحدهای صنعتی آلاینده در قم از استان‌هایی همچون اصفهان، خوزستان و آذربایجان شرقی و غربی کمتر باشد، اما به نسبت وسعت جغرافیایی و نزدیکی به مرکز استان، قم یکی از بدترین وضعیت‌ها در استقرار واحدهای آلاینده صنعتی و معدنی را در کشور دارد که باید مورد توجه جدی مسؤولان قرار بگیرد.
از دیگر معضلات جدی در استقرار واحدهای صنعتی در استان قم، تعدد واحدهای آلاینده‌ای است که شاید هر کدام به تنهایی حداقل استانداردهای زیست محیطی را رعایت کرده باشند، اما عدم توجه به ظرفیت و توان زیستی در استان قم، باعث تجمع واحدهای آلاینده‌ای شده است که می‌تواند آسیب‌های جدی به محیط زیست و سلامت مردم وارد آورده و شاخص‌های زیست محیطی را به شدت کاهش دهد.
دلایل شکل گیری واحدهای آلاینده صنعتی در قم؛ از موقعیت جغرافیایی تا عوامل فرهنگی
برای بررسی دلایل استقرار و شکل گیری واحدهای آلاینده صنعتی در قم، باید عوامل بسیار اقتصادی و فرهنگی را مورد توجه قرار دهیم، اما قطعاً یکی از مهمترین این عوامل موقعیت جغرافیایی استان در چهارراه مواصلاتی کشور است، فرصت بی نظیری که متأسفانه نه تنها از آن به خوبی استفاده نکرده ایم ، بلکه امروز به عنوان یک تهدید در حوزه‌های گوناگون خودنمایی می‌کند.
قرار گرفتن استان قم در مرکز ترددها و تبادلات کشور، باعث شده تا واحدهای خرد و کوچک صنعتی به ویژه صنایع بازیافت ضایعات فلزی و نفتی از جمله واحدهای ذوب سرب، تمایل جدی به حضور در این استان را داشته باشند که متأسفانه فعالیت این واحدهای صنعتی که به کمترین سرمایه گذاری، تکنولوژی و نیروی انسانی نیاز دارند، آلودگی شدید محیط زیست را به دنبال دارد.
از دیگر واحدهای آلاینده صنعتی در قم، واحدهای پخت آجر، گچ و آهک، سنگ کوبی ها ، کارخانه‌های سیمان و کوره‌های تولید ذغال است که به دلیل وجود معادن املاح تبخیری در استان، در چند دهه گذشته به صورت گسترده پیرامون شهر قم شکل گرفته اند و در حال حاضر به عنوان یکی از معضلات جدی در بحث آلودگی هوای شهر قم مطرح می‌شوند.
استقرار واحدهای آلاینده صنعتی پیرامون شهر قم در سالهای گذشته، به دلیل افزایش چشمگیر وسعت شهر قم، در حال حاضر معضل زیست محیطی دیگری با عنوان حاشیه نشینی صنعتی را در استان ایجاد کرده است که ضمن ایجاد آلودگی‌های گوناگون، ساختار و منظر شهر قم را به شدت بهم ریخته و البته این واحدهای صنعتی را نیز تحت فشارهای مضاعف قانونی و اجتماعی قرار داده است.
مشکلات فرهنگی و مدیریتی و معضل بی برنامگی و نداشتن نقشه راه مشخص، از جمله نکات کلیدی و پنهان در موضوع استقرار واحدهای آلاینده صنعتی در استان قم است که متأسفانه ریشه در گذشته داشته و می‌توانیم رد پای آن را در عدم شکل گیری صنایع بزرگ با فناوری‌های نوین از سوی سرمایه گذاران داخلی و خارجی در این خطه به خوبی مشاهده کنیم، همان چیزی که به شکل گیری صنایع خرد و کوچک در استان قم کمک کرده و با توجه به ارزش افزوده مناسب، به سمت و سوی صنایع بازیافتی سوق پیدا کرده است.
راهکارهای مقابله با توسعه واحدهای آلاینده صنعتی با نگاهی به تولید و اشتغالزایی
در حال حاضر با توجه به چالش‌ها و معضلات متعدد زیست محیطی در استان قم، چاره اندیشی برای کاهش و جلوگیری از توسعه روزافزون واحدهای آلاینده صنعتی ضرورتی اجتناب ناپذیر است و باید با استفاده از تمامی ظرفیت‌ها و نظرات کارشناسی، راهکارهای دقیق علمی، الزام آور و آینده نگر در مقاطع زمانی کوتاه مدت و بلندمدت اتخاذ شود تا ضمن رعایت مؤلفه‌ها و شاخص‌های زیست محیطی، بتوانیم به سطح مطلوبی از تولید و اشتغالزایی دست پیدا کنیم، البته حمایت مدیران ارشد استان از این راهبردها و راهکارهای علمی و اجرایی در جهت تحقق توسعه پایدار امری بدیهی است.
توجه جدی به ممنوعیت احداث و استقرار واحدهای آلاینده صنعتی در استان به ویژه در حریم کلانشهر قم، ساماندهی و فعالیت واحدهای آلاینده صنعتی در شهرک‌های تخصصی که بر اساس ضوابط زیست محیطی به خوبی جانمایی شده باشند، شناسایی و جلوگیری از فعالیت واحدهای صنعتی و معدنی غیرمجاز و نوسازی خطوط تولید و بهره مندی از فناوری‌های نوین، از جمله راهکارهای مقابله با شکل گیری و توسعه واحدهای آلاینده صنعتی در استان قم است.
همچنین در جهت حفظ و حراست از محیط زیست و تأمین سلامت عمومی جامعه، استفاده گسترده از سیستم‌های کنترل آلودگی، تعهد و قاطعیت در اجرای قوانین و ضوابط محیط زیستی، وجود قوانین و مجازات‌های بازدارنده و مشوق‌های مالیاتی و اقتصادی و از همه مهمتر توجه جدی به توانمندی و ظرفیت‌های عظیم بخش‌های فرهنگی و خدماتی در استان قم به ویژه در حوزه گردشگری برای جایگزین کردن اقتصاد پاک به جای واحدهای آلاینده صنعتی و معدنی، بسیار حائز اهمیت است.
8146/‏‬ 6133/‏