بزرگنمايي:

عصر قم - قم - بر اساس یک سنت قدیمی مردم قم در شب نخست ماه مبارک رمضان برای رویت ماه مشغول تماشای آسمان می شوند و زمانی که ماه را رویت کردند با نگاه به صفحات قرآن کریم، آغاز آن را گرامی می دارند و به هم چشم روشنی می گویند.
  وقتی نگاه به آسمان خبر از آمدن ماه رحمت می دهد، شوقی خاص در میان مردم مومن قم به وجود می آید وبسیاری ازآنان با تبرک جستن به قرآن کریم روزه داری خود را آغاز می کنند و شادی خود ازحضور درماه مبارک رمضان را با پخش شربت و شیرینی و انواع نذری به نمایش می گذارند.
قم ازدیربازتاکنون همواره مهد حضور مومنان خداجوی بوده است و به همین دلیل آمدن ماه مبارک رمضان دراین استان، رنگ و بویی خاص دارد تا جایی که بسیاری از مردم متدین قم و زائران بارگاه ملکوتی حضرت معصومه(س) همزمان با آغاز ماه رحمت الهی، خود را به این مکان مقدس می رسانند و باخدای خویش به راز ونیاز می پردازند وعهد بندگیشان را مستحکم می کنند.
مردم قم از مدتها قبل برای استقبال از ماه مبارک رمضان، به تزئین و آراستن مساجد و اماکن مذهبی این استان پرداخته اند و همه امکانات مورد نیاز برای برگزاری آیین های دینی ماه رحمت الهی را فراهم آورده اند تا با حضور پرشور مومنان، آداب این ماه در شهر مقدس قم به بهترین حالت خود انجام شود.
 در گفت و گو با مردم قم و کارشناسان آشنا به تاریخ این استان، به معرفی گوشه ای از آداب و رسوم استقبال از ماه مبارک رمضان در قم پرداختیم.
** مشاهده ماه رمضان در آسمان و درخواست رفع حاجت
یکی از مجاوران بارگاه کریمه اهل بیت(ع) در این رابطه گفت:بسیاری از مردم قم با مشاهده ماه مبارک رمضان در آسمان از خداوند متعال می خواهند تا حاجات آنان را برآورده کند.
زهرا نکویی افزود: آنان برای این کار پس ازمشاهده ماه نو به صفحات قرآن کریم وصورت سادات نگاه کرده و درخواست خود را از درگاه الهی طلب می کنند.
وی بیان کرد: مردم متدین قم از رویت ماه مبارک رمضان بسیار خوش حال می شوند و هر یک تلاش می کنند زودتر خبر دیدن ماه را به سایرین برسانند.
** حضور در خانه بزرگان فامیل و احوالپرسی از ایشان
یکی دیگر از همشهریان قمی نیز پیرامون این موضوع گفت: قبل از آغاز ماه مبارک رمضان به اتفاق سایر اعضای خانواده به خانه بزرگان فامیل می رویم و از احوال ایشان مطلع می شویم.
جواد آقایی بیان کرد: با شروع ماه مبارک رمضان، فضایی معنوی در میان خانواده ها حاکم می شود و ما تلاش می کنیم با حضور در خانه بزرگان فامیل نشاط معنوی خود را افزایش دهیم.
وی ادامه داد: همچنین در جریان این ملاقات ها، با اعضای مختلف فامیل رو به رو می شویم و با ایشان به گفت وگو می پردازیم که این مساله علاوه بر تحقق صله رحم و ثواب اخروی، در تقویت روابط خانوادگی بسیار موثر است.
** پیاده روی با زبان روزه و درخواست فرج امام زمان(عج)
سجاد مومن یکی دیگر از همشهریان قمی گفت: بسیاری از مردم قم بر اساس اعتقادات مذهبی خود، در ماه مبارک رمضان با زبان روزه و پای پیاده از مسیرهای مختلف به سمت مسجد مقدس جمکران راهی می شوند و از خداوند متعال تعجیل در فرج امام زمان(عج) را می خواهند.
وی بیان کرد: این مراسم به صورت فردی و گروهی برگزار می شود و در آن روزه داران با قرائت دعا و زمزمه یا مهدی(عج) ادرکنی خود را به میعادگاه منتظران ظهور می رسانند.
وی ادامه داد: در پایان این مراسم نیز مشتاقان امام عصر(عج)، روزه خود را در مسجد جمکران باز می کنند و در آن مکان مقدس به راز و نیاز با معبود خویش می پردازند.
** آشتی کنان سنت دیرین مردم قم در ماه رمضان
شهر مقدس قم همانند سایر مناطق کشور دارای گنجینه ای از سنتهای آیینی در ماه رمضان است که در این میان، سنت دیرین آشتی کنان با وجود گذشت زمان همچنان در فرهنگ مردم این شهر خودنمایی می کند.
فضای معنوی ماه مبارک رمضان و همچنین شب نشینی های بعد از افطار علاوه براین که زمینه دید و بازدید در میان خانواده ها به ویژه با محوریت بزرگان فامیل را فراهم می کند، موقعیت خوبی است تا افرادی که با یکدیگر کدورتی دارند هم به این شب نشینی ها دعوت شده و صلح و آشتی بین ایشان ایجاد شود.
یکی از شهروندان قمی در این رابطه گفت: سنت آشتی کنان از گذشته های دور درقم وجود داشته و درحال حاضر نیز هنوز این رسم درمیان خانواده اصیل قمی دیده می شود.
محمد کریم لو افزود: یکی از ویژگیهای خوب مردم قم،علاقه مندی به برقراری دوستی میان اعضای خانواده ها می باشد، آنها همیشه تلاش دارند که این صمیمت ها ادامه داشته باشد و معمولا این سنت حسنه در ماه رمضان بسیار مورد توجه قرار می گیرد، مردم قم ایجاد دوستی میان اقوام و آشنایان را بهترین ثواب دراین ماه رحمت می دانند.
یک پژوهشگر قم پژوه دراین زمینه گفت:از آنجایی که اختلاف و کدورت دراعتقاد دینی مردم، موجب عدم قبولی طاعات و عبادات به درگاه پروردگار است، رسم آشتی کنان در بین خانواده و اشخاصی که به علت اختلاف و نزاع، مدت ها با همدیگر قهر بودند، از سنت های رایج و با اهمیت مردم قم بوده و می باشد؛ به این ترتیب که یکی از بزرگان نزدیک به دو خانواده، مهمانی کوچکی در خانه خود تشکیل می ‌دهد و با دعوت ازطرفین اختلاف، واسطه صلح و آشتی آنان می شود.
مصطفی جعفرزاده دستجردی افزود: این چنین رسم و آدابی، اگرچه رنگ و بوی دوران گذشته را ندارد، اما هنوز خانواده هایی دراین شهر هستند که آن را همچنان حفظ کرده و در ماه رمضان تمام کدورت های میان اعضای فامیل را با بهره گیری از تجربه بزرگان و ریش سفیدان بر طرف می کنند؛ معمولا افرادی که با یکدیگر کدورت دارند نیز به احترام آنان کینه ها را کنار می گذارند.
حاجیه سعادتمند یکی دیگر از شهروندان قمی نیز گفت: یکی از رسم های خوب مردم قم درگذشته این بود که بسیاری از بزرگان فامیل، قبل از آغاز ماه مبارک رمضان، کسانی را که در جمع اقوام و آشنایان با هم قهر بودند و رابطه خوبی نداشتند، بر سر یک سفره که به آن سفره آشتی کنان می گفتند، دعوت و میان این افراد آشتی و دوستی برقرار می کردند.
وی بیان کرد: به طور معمول در این شرایط، وقتی دو طرفی که با یکدیگر اختلاف دارند برسر یک سفره قرار می گیرند، زمینه آشتی میان آنها راحت تر فراهم می شود و به همین دلیل بود که در گذشته بسیار از اختلاف های فامیلی قبل از آغاز ماه مبارک رمضان تمام می شد.
وی ادامه داد: در این مراسم، بزرگ فامیل از کسانی که با یکدیگر اختلاف داشتند می خواست، به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان با یکدیگر آشتی کنند و بدون کینه از یکدیگر، آماده انجام اعمال عبادی این ماه الهی شوند.
** نگاهی به دیگر سنت های دیرین مردم قم
* مناجات خوانی
جعفرزاده دستجردی از استادان قم پژوه دراین زمینه گفت: رسم مناجات خوانی سحر جهت بیداری مردم هنوز هم توسط بعضی اشخاص در این شهر رایج است و بعضی مناجات خوان‌های قدیمی از حدود یک ساعت به وقت سحر بالای بام می روند و بعضی اشعار مناجات نامه قدیم را می خوانند.
یکی دیگر از استادان قم پژوه به ایرنا، گفت: در زمان های گذشته شرایط مانند امروز نبود که مردم با تماشای تلویزیون اوقات شرعی را بدانند و با صدای اذانی که از رسانه ها پخش می شود افطار کنند؛ بلکه در نزدیک سحر چند تن به صورت داوطلب در کوچه های شهر قم به راه می افتادند و با نواختن طبل از خواب ماندن مردم در وعده سحر جلوگیری می کردند.
محمد قاضی افزود: به طور معمول این افراد همراه با نواختن طبل، اشعاری را می خواندند که مضمون آن آگاه ساختن مردم از زمان سحر و توصیه به خوردن سحری بود.
** خبر کردن مردم در زمان سحر
نرگس شفیع زاده نیز ازشهروندان قمی دراین زمینه گفت:در زمان های گذشته که دسترسی مردم به رادیو و تلویزیون کم بود و همه افراد از وقت افطار و سحر مطلع نمی شدند، عده ای داوطلبانه از روی شناختی که به زمان داشتند، کار آگاه کردن مردم از اوقات شرعی را قبول می کردند و با صدای بلند در خیابان ها صدا می زدند، «سحری نخورده نمونی» و یا در وقت افطار به صورت خودجوش در میان محله ها اذان می گفتند که مردم مطلع شوند می توانند روزه خود را باز کنند.
وی ادامه داد: در آن زمان یکی از رسم های مردم قم این بود که قبل از افطار کردن ، نماز جماعت برگزار می کردند، برای مثال، میهمانان روزه دار در حیاط خانه میزبان، قبل از پهن کردن سفره افطار، نماز جماعت برگزار و سپس روزه خود را باز می کردند.
** ختم قرآن در ماه مبارک رمضان
جعفری دستجردی از اساتید قم پژوه دراین زمینه گفت: همه ساله درطول ماه مبارک رمضان درمناطق روستایی قم عده ای از پیران و سالخوردگان ازگذشته های دور تاکنون که البته بسیار کم شده است، با استفاده از اوقات فراغت خود روزانه چند جزء قرآن را می خوانند و بعضی درطول این ماه چند دوره قرآن را ختم می کنند؛ درحال حاضر جلسه قرائت قرآن با حضور نوجوانان و جوانان روستا هر شب در مکان مسجد و با نظارت روحانی محل برگزار می شود و جلسه های سیار خانگی دیگر به شکل کم شده است.
** آبگوشت غذای سحر مردم قم
محمد قاضی از استادان قم پژوه  گفت: در گذشته مردم قم در وعده سحر بیشتر انواع آبگوشتها را می خوردند و استفاده از برنج در آن زمان، چندان رایج نبوده است و این روند هنوز در میان برخی خانواده ها ادامه دارد.
** شب نشینی سنت مردم قم در ماه مبارک رمضان
وی ادامه داد: در زمان های گذشته میان مردم قم رسم بود که در شب های ماه مبارک رمضان برای گذراندن بهتر زمان، به خانه اقوام و آشنایان می رفتند و از احوال یکدیگر جویا می شدند؛ رسمی که همچنان اگرچه کمرنگ شده، اما هنوز در میان برخی از خانواده ها جریان دارد و این کار را باعث خیر و برکت در زندگی خود می دانند.
وی افزود: دراین شب نشینی ها، کسانی که سواد داشتند به خواندن قرآن و کتاب های شعر می پرداختند و بقیه نیز به کلام ایشان، گوش می دادند و به این ترتیب زمان را سپری می کردند.
** اجرای برنامه های دینی در مساجد شهر
این استاد قم پژوه گفت: برپایی جلسه های قرائت و تفسیر قرآن، یکی از مهمترین برنامه های مساجد قم در طول ماه مبارک رمضان بود و که رسم همچنان در میان مردم این شهر جریان دارد.
وی بیان کرد: در مسجد امام حسن عسکری (ع) قم یک زیر زمینی وجود داشت که بسیاری از بزرگان و علمای شهر در آن منبر می رفتند و به سخنرانی و مداحی می پرداختند.
وی گفت: این مراسم ها ادامه داشت تا شب های احیا که این مجالس با حضور گسترده مردم، حال و هوای خاصی به خود می گرفت و محفل آگاهی بخشی مردم شهر می شد.
** پخش نذری
یکی از سنت های نیک مردم قم در ایام ماه مبارک رمضان، پخت نذری و پخش آن در میان همسایگان و آشنایان است و از همین راه بسیاری از دوستی ها که مقدمه ارتباطات بعدی می باشد، شکل می گیرد.
کریم رستمی از شهروندان قمی در این رابطه گفت: هر سال بر اساس نذری که دارم در اولین روز ماه مبارک رمضان مقداری آش پخته و آن را در نزدیکی زمان افطار میان همسایگان پخش می کنم، با این کار علاوه بر آشنایی بیشتر با اطرافیان، زمینه برای ارتباطات بعدی و تقویت دوستی ها، فراهم می شود.
وی بیان کرد: ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای در کنار هم بودن است و به همین دلیل ما در این ایام بیشتر به صورت جمعی و خانوادگی بر سر سفره های افطار حاضر می شویم.
وی ادامه داد: اقوام و آشنایان ما، بیشتر میهمانی های خود را در ماه مبارک رمضان قرار می دهند تا علاوه بر ثواب افطاری دادن، موجب صله رحم و دید و بازدید خانوادگی شوند.
** آغاز ماه رمضان با قربانی کردن
حسن خجسته یکی دیگر از شهروندان قمی نیز در رابطه با سنت های مردم این استان در ماه مبارک رمضان گفت: در جمع خانواده ما، رسم است که در ابتدای ماه مبارک رمضان یک گوسفند قربانی و آن را میان اقوام و آشنایان خود پخش می کنند.
وی افزود: این کار را برای ثواب و دور شدن بلا از جمع خانواده انجام می دهند و قسمتی از این گوشت نذری را نیز در اختیار نیازمندان قرار می دهند.
وی ادامه داد: همچنین با قسمتی از گوشت گوسفند قربانی شده، آبگوشت درست می کنند و با دعوت از اعضای فامیل، سفره دست جمعی افطار ترتیب می دهند.
نگاه به آداب و آیین های کهن مردم قم درماه مبارک رمضان نشان می دهد، روزه داری در زمان های گذشته با رفتار وسبک زندگی مردم در ارتباط مستقیم بوده و نقش بسیار موثری در سطح روابط اجتماعی داشته است.
البته در زمان کنونی نیز، ماه مبارک رمضان درنگاه مردم قم به عنوان یک فرصت طلایی برای دستیابی به اخلاق نیک و عمل به آموزه های دینی، قلمداد می شود و ازهمین رهگذر می توان میان سنت های نیک مردم این شهر در این ماه با سبک زندگی امروزیشان، ارتباط برقرار کرد.
یادآوری آیین های دینی مردم قم در ماه مبارک رمضان که ریشه در گذشته تاریخی دارد، بهترین فرصت برای بازیابی این سنت ها و به کارگیری آن درعصر حاضر است، تا عنصر معنویت در زندگی مردمان شهر باردیگر در جایگاه حقیقی خود متجلی شود.