بزرگنمايي:

عصرقم- سال‌ها است که بارها از زبان مسئولان استان قم شنیده‌ایم که دریاچه نمک مملو از ظرفیت‌های معدنی و گردشگری است که بهره برداری از این ظرفیت قطعاً نقش مؤثری در توسعه اقتصادی و رونق اشتغال استان خواهد داشت. همه این بحث‌ها اما به همین جا ختم نمی‌شود، گاهی معدنی‌ها لیست بلندبالایی از ظرفیت‌های معدنی دریاچه مطرح می‌کنند گاهی هم گردشگری‌ها از فضای اشتغالی که می‌تواند در بستر رونق حضور گردشگران عاید استان شود می‌گویند، اما این مسائل تاکنون نتوانسته به اجرا برسد، مانع اصلی هم راه دسترسی به دریاچه است.

چندی پیش احمد امیرآبادی نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی به نقل از تعدادی کارشناسان حوزه معدن اعلام کرد: «کارشناسان بر این نظر هستند که برای استحصال نمک بهترین راه دسترسی از استان قم است، در حالی که راه قم برای گردشگری مناسب نیست. هزینه کرد بیت المال برای گردشگری در دریاچه نمک در صورتی که نتیجه‌ای نداشته باشد حیف و میل بیت‌المال است از همین رو باید این بررسی‌ها مجدد انجام شود».

بیان این مطلب کافی بود تا توجهات به سمت این موضوع جلب شود، اینکه در صورت فعالیت در دریاچه نمک کاربری معدنی آن ارجحیت دارد یا گردشگری؟

راه دسترسی به دریاچه نمک از سمت قم باشد

رئیس خانه معدن استان قم معتقد است، فعالیت گردشگری در کنار برداشت معدنی از دریاچه نمک هیچ منافاتی با هم ندارند بلکه خود ظرفیت اقتصادی برای استان نیز به شمار می‌آید.

صابر عمو رسولی  اظهار داشت: وقتی راه دسترسی به دریاچه از سمت استان قم ایجاد شود دیگر فرقی نمی‌کند که گردشگران از آن عبور می‌کنند یا معدنی‌ها، علاوه بر اینکه در تمام طول سال نمی‌توان فعالیت معدنی داشت و این مسیر می‌تواند برای اهداف گردشگری استفاده شود.

وی با تأکید بر اینکه فعالیت معدنی و گردشگری در دریاچه نمک ناقض هم نیستند و منافاتی با هم ندارند، تصریح کرد: اگر بخواهیم از لحاظ اقتصادی به مسئله نگاه کنیم واقعیت این است که جاده دسترسی از سمت آران و بیدگل مهیا است در حالی که اگر بخواهیم از سمت استان قم اقدام به احداث جاده کنیم حدود 100 کیلومتر راه است که در خوشبینانه ترین حالت 60 کیلومتر جاده سازی نیاز دارد.

گردشگری و فعالیت معدنی در دریاچه نمک نه منافاتی با هم دارند و نه در تناقض با مسائل زیست محیطی است

رئیس خانه معدن استان قم انتقال زیرساخت‌ها علاوه بر جاده سازی را از دیگر نیازهای پیش رو برای فعالیت جدی در دریاچه توسط استان دانست و ادامه داد: در شرایطی که پروانه بهره برداری برای قم است باید از این ظرفیت به نحو درست استفاده شود اینکه صرفاً به استحصال نمک قناعت کنیم درست نیست، املاح دریاچه فقط نمک نیست، بلکه با فراوری می‌توانیم به بهره‌وری درست از دریاچه دست پیدا کنیم.

عمو رسولی با بیان اینکه گردشگری و حق انتفاعی استان برای بهره برداری از دریاچه با احداث جاده دو هدفی است که تعریف شده، گفت: در سال‌های آینده که پیش بینی من حداقل یک دهه است یا در دراز مدت ممکن است جاده‌ای برای برداشت معدنی از دریاچه ایجاد شود اما تا تحقق آن راه طولانی است.

وی انتقال زیرساخت‌ها و دستگاه‌های لازم برای فعالیت معدنی و نیز تأسیس شهرک صنعتی در نزدیکی دریاچه را امری هزینه بر و زمان بر دانست و اظهار داشت: اینکه گفته شود این منطقه فقط مختص گردشگری یا فعالیت معدنی است به‌نظر کار درستی نیست، در تمام دنیا در کنار معادن بزرگ بحث گردشگری هم وجود دارد و معتقدم گردشگری و فعالیت معدنی در دریاچه نمک نه منافاتی با هم دارند و نه در تناقض با مسائل زیست محیطی است.

جای خالی مطالعات زیست‌محیطی

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان قم نیز  با اشاره به وضعیت دریاچه نمک برای بهره برداری و فعالیت‌های معدنی گفت: تاکنون هیچ مطالعه زیست محیطی از سوی پیمانکاران صورت نگرفته است و سابقه مطالعات به بیش از 50 سال قبل بر می‌گردد، در ادوار مختلف مطالعاتی هم در خصوص ورودی ذخایر بوده و همه این مطالعات نیازمند به روزرسانی است.

سیدرضا موسوی مشکینی به ملاحظات پیش رو برای بهره برداری از دریاچه نمک اشاره کرد و افزود: دریاچه نمک مشترک بین سه استان است اما بهره برداری و مدیریت زیست محیطی آن با قم است، از دیگر سو راه دسترسی از قم وجود ندارد علاوه بر اینکه نه تنها فعالیت معدنی، که بحث گردشگری هم می‌تواند در این دریاچه مورد توجه قرار گیرد.

وی یکی از دغدغه‌های جدی زیست محیطی در دریاچه نمک را مخاطرات ناشی از گردوغبار دانست و تصریح کرد: با توجه به وسعت این محدوده و کانون‌های جمعیتی آن نگرانی ما این است که دریاچه نمک به کانون گردوغبار نمکی تبدیل شود، گرچه پیمانکار ادعا می‌کند دریاچه به دلیل ساختار زمین شناسی مستعد گرد و غبار نیست.

برداشت شورآبه جریان آب سفره‌های زیرزمینی را به سمت دریاچه سوق می‌دهد

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم معتقد است: با اما و اگر و تردید نمی‌توان تصمیم گرفت و بی مهابا وارد عمل شد، اعتقاد ما بر پایه بررسی‌های به عمل آمده این است که دریاچه نمک قابلیت و استعداد گرد و غبار نمکی را دارا است، به این دلیل که مدل برداشت از دریاچه هم مدل برداشت شورآبه است.

موسوی ادامه داد: در برداشت شورآبه‌ای، اول شورآبه از دریاچه خارج سپس برای فرآوری نیازمند آب شیرین است که همین موضوع بار اضافه برای منطقه به منطقه تحمیل می‌کند، برداشت شورآبه جریان آب سفره‌های زیرزمینی را به سمت دریاچه سوق می‌دهد.

وی با بیان اینکه همه مطالعات از سوی شرکت‌های پیمانکار در حمایت و توجیه طرح‌های پیشنهادی بوده است، اظهار داشت: وظیفه محیط زیست بررسی مطالعات است نه انجام آن.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در پاسخ به این سوال که فعالیت گردشگری در دریاچه نمک تا چه اندازه می‌تواند اثر تخریبی بر دریاچه داشته باشد، عنوان کرد: در کشور الگوی مناسبی از گردشگری نداریم، در شرایطی که گردشگری مسئولانه نباشد جز تخریب هیچ چیزی عاید ما نمی‌شود.

در شرایطی که گردشگری مسئولانه نباشد جز تخریب هیچ چیزی عاید ما نمی‌شود

موسوی با بیان اینکه نمی‌توانیم میزان تخریب فعالیت‌های معدنی و گردشگری را دقیق محاسبه کنیم اما طبیعتاً آسیب فعالیت گردشگری به مراتب از فعالیت‌های معدنی کمتر است، گفت: می‌توانیم اکوتوریسم در این منطقه را مورد توجه قرار دهیم، اکوتوریسم گردشگری مسئولانه است که افراد در این حوزه همیار محیط زیست هستند.

با استناد به اظهارات پیشین مسئولان استان، فراموشی مباحث و از سر گرفتن اظهاراتی که بارها تکرار شده، می‌توان گفت دریاچه نمک گوشت قربانی بحث و کشمکش درباره چیزی است که هنوز وجود ندارد، نه راه دسترسی و نه مطالعاتی برای شروع کار، فقط حرف است و حرف است و حرف، بدون اقدام عملی که حداقل اثبات کند این ادعاها می‌تواند درست باشد یا خیر.

وقتی توسعه اقتصادی استان از مسیر گردشگری تعریف شده به نظر می‌رسد انحراف از این مسیر به سمت فعالیت معدنی با هزاران اما و اگر، اعتبار ادعاهای استان را برای برنامه ریزی های کلان دچار شک و تردید می‌کند.

بر کسی پوشیده نیست که بهره برداری از ظرفیت‌های معدنی باید با قابلیت‌های زیست محیطی و سرزمینی منطقه همخوانی داشته باشد، همچنین فعالیت‌های گردشگری ولی همچنان دریاچه نمک قم در هاله‌ای از تردید و ابهام غرق است. دریاچه نمک ظرفیتی است که همه به آن اذعان دارند اما اینکه چرا مسئولان در این مسئله از مرحله حرف به عمل پیشروی نمی‌کنند سوالی است که با گذشت سال‌ها همچنان با سکوت همراه بوده.