بزرگنمايي:

عصر قم - قم- آیت الله محمد مومن از جوانی معروف به خوش استعدادی، فتانت و باهوشی در فقه، اصول و فلسفه در نزد اساتید و طلاب حوزه علمیه قم بود و از سال های پیش از انقلاب، به عنوان چهره ای انقلابی،مجاهد، بااخلاق، پایبندی به اسلام و انقلاب شناخته می شد، این خصوصیات، وی را به «عالِمی ربانی»، «فقیهی پارسا و پرهیزگار» و "الگویی از انقلابی بودن" در کشور معرفی کرد.
به گزارش ایرنا، متولد دی ماه 1316 در قم و دقیق النظر در مباحث علمی. روحانی انقلابی سرشناسی که در مبارزه با ظلم و جور رژیم پهلوی با پیروی از امام خمینی(ره) تمام سختی ها از جمله دستگیری و تبعید را به جان خرید. دستگیری در فروردین 1353 و تبعید به شهداد کرمان و تویسرکان هزینه ای بود که آیت الله مومن در راه انقلاب اسلامی داد.
در 16 سالگی به تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ روی‌ آورد و در 26 سالگی برای‌ تحصیل‌ علوم دینی عازم‌ نجف‌ اشرف‌ شد. از محضر امام راحل خارج اصول و فقه را تلمذ کرد و در رکاب ایشان به مبارزه با رژیم پهلوی برخاست. با پیروزی انقلاب نیز با حکم امام به عضویت‌ در شورای‌ نگهبان‌ منصوب شد و به حراست از قانون اساسی و شرع مقدسه پرداخت.
عضویت‌ شورای‌ عالی‌ قضایی‌، ریاست‌ دادگاه‌ عالی‌ انقلاب‌ اسلامی، عضویت‌ در شورای‌ نگهبان‌ با حکم‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) در سال‌ 1362 و ابقاء در آن‌ مسئولیت‌ با حکم‌ مقام‌ معظم‌ رهبری‌، مسئولیت انتخاب‌ و اعزام‌ قضات‌ شرع‌ دادگاههای‌ انقلاب‌ در سراسر کشور به‌ دستور حضرت‌ امام‌ خمینی‌(ره‌)، مدیریت‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌ و عضویت‌ در شورای‌ عالی‌ سیاستگذاری‌ حوزه‌ علمیه‌ ‌ از سال‌ 1371 تا 1374 و نیز عضویت‌ در دوره‌ چهارم‌ شورای‌ عالی‌ حوزه‌ علمیه‌ ‌، نمایندگی‌ در دوره اول‌ و دوم‌ مجلس‌ خبرگان‌ رهبری‌ از طرف‌ مردم‌ سمنان‌ و در دوره‌ سوم‌، چهارم و پنجم به‌ نمایندگی‌ از مردم‌ قم و همچنین ریاست‌ مجمع‌ فقه‌ اهل‌ بیت‌ (ع‌) از جمله مسئولیت های مرحوم آیت الله «محمد مومن» پس از انقلاب بوده است.
** کودکی؛ پرورش در خانواده ای مذهبی
پنج‌ شنبه‌، دهم‌ ذی‌القعده‌ سال‌ 1356 هجری‌ قمری‌ برابر با 23 دی‌ 1316 هجری‌ شمسی‌، حاج‌ عباس‌ مؤمن صاحب فرزندی می شود که نامش را «محمد» می گذارد. پیشه پدر کشاورزی بود و مادر نیز زنی‌ پاکدامن‌ و وارسته‌. متولد قم و اصالتا قمی است. «محمد» در خانواده‌ای‌ مذهبی‌ و علاقه‌مند به‌ خاندان‌ مکرم‌ پیامبر اسلام‌(ص‌) به‌ جهان‌ گشود.پدرش‌ فردی‌ سرشناس‌ و مورد اعتمادمردم‌ بود، با پیشه کشاورزی‌ روزگار می‌گذراند. تنگی های معیشتی خانواده، محمد را برای‌ آینده‌ای‌ پر از جهاد و مبارزه‌ آماده‌ ساخت.
«محمد» که پس از تلاش و تحصیل علوم دینی در محضر علما، حالا به «آیت الله مومن» معروف شده بود در سال 1373 و چهار سال بعد در سال 1377 با ارتحال مادر و پدر داغدار شد.
** تحصیل علوم دینی؛ از قم تا نجف
هفت ساله بود که در مکتب‌ خانه‌ای‌ واقع‌ در محله «باغ‌ پنبه» قم‌ به فراگیری قرآن مشغول شد و پس از آن، کتاب‌ نصاب‌ الصبیان‌ و برخی‌ از کتب‌ دیگر را در مکتب خانه ای دیگر فراگرفت. پس‌ از مدتی‌ با موافقت‌ پدر، تحصیلات‌ خود را در مدارس‌ اسلامی‌ ـ ملی‌ آن‌ زمان‌، ادامه داد و‌ به تحصیل‌ علوم‌ دبستانی‌ اشتغال‌ پیدا کرد و در مدت‌ 2 سال‌ تا کلاس‌ ششم‌ ابتدائی‌ تحصیل‌ کرد.
در 16 سالگی به تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ روی‌ آورد وطی‌ دوسال‌، ادبیات‌ عرب‌،بخش‌ بسیاری‌ از«مطوّل» و همه‌ «معالم‌ الاصول» را فرا گرفت‌ و هم‌ زمان‌، به‌ دلیل‌ تنگی‌ معیشت‌ خانواده‌، به‌ آموزگاری‌ نیز می‌پرداخت‌. پس‌ از آن‌، با توسل‌ به‌ حضرت‌ علی‌ بن‌ موسی‌الرضا(ع‌) و امام‌ عصر (عج‌) توانست‌ رضایت‌ پدر خود را جلب‌ نماید و صرفاً به‌ تحصیل‌ علوم‌ دینی‌ بپردازد.
«شرح‌ لمعه‌«، «قوانین‌ الاصول‌«، «مکاسب‌« و «رسائل» شیخ‌ انصاری‌ و کتاب «کفایه» را در شش سال آموخت و در دروس خارج اصول و فقه شرکت می کرد. هم‌ زمان‌ با تحصیلات‌ فقهی‌ و اصولی‌، به‌ تحصیل‌ حکمت‌ الهی‌ و فلسفه‌ نیز می‌پرداخت‌ و «شرح‌ منظومه‌« سبزواری‌ و «الهیات‌ شفا» و بخش‌ عمده‌ «اسفار» را فرا گرفت.
در 26 سالگی برای‌ تحصیل‌ عازم‌ نجف‌ اشرف‌ شد و به‌ مدت‌ 6 ماه‌ از محضر استادان‌ حوزه‌ علمیه‌ بهره‌های‌ فراوان‌ برد و سپس‌ به‌ ایران‌ بازگشت‌ و تا سال‌ 1353 به‌ تحصیل‌ خود ادامه‌ داد.
** آیت الله مومن؛از شاگردی امام تا تربیت شاگردان برجسته
از جوانی معروف به خوش استعدادی، فتانت و باهوشی در فقه، اصول و فلسفه در نزد اساتید و طلاب حوزه علمیه قم بود. آیت‌الله‌ مؤمن‌ در دوران‌ تحصیل‌ خود از محضر استادان‌ برجسته‌ای‌ چون امام خمینی(ره)، آیت الله بروجردی، علامه طباطبایی، آیت‌ الله‌ مشکینی‌، آیت‌ الله‌ شاه‌ آبادی‌، شیخ‌ ابوالفضل‌ خوانساری، آیت الله‌ حاج‌ شیخ‌ محمد شاه‌ آبادی، آیت الله‌ حاج‌ میرزا محمد مجاهدی‌ تبریزی‌ و آیت‌الله‌ سلطانی بهره گرفت.
درس‌ اصول‌ و خارج فقه را در محضر حضرت‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) تلمذ و پایه‌های‌ استنباط‌ فقهی‌ خود را نزد آن‌ بزرگوار مستحکم‌ کرد. پس‌ از تبعید امام‌(ره‌) در سال‌ 1342، به‌ درس‌ فقه‌ و اصول‌ آیت‌ الله‌ محقق‌ داماد رفت‌ و پس‌ از آن‌ مرحوم‌، از درس‌ خارج‌ فقه‌ آیت‌الله‌ حاج‌ آقا مرتضی‌ حائری‌ بهره‌ برد.
این عالم مجاهد در طول حیات پربرکت خود، شاگردانی فراوانی را نیز تربیت کرد. همچنین‌ در درس‌ خارج‌ اصول‌ و فقه‌ ایشان‌، فضلای‌ متعددی‌ شرکت‌ کرده‌اند که‌ عده‌ای‌ از آنها هم‌ اکنون‌ به‌ تدریس‌ خارج‌ فقه‌ و اصول‌ و سطوح‌ عالی‌ حوزه‌ اشتغال‌ دارند.
** دستارودهای علمی؛ از تدریس درس خارج تا تدوین‌ آیین‌ نامه‌های‌ حوزه‌ علمیه‌
آیت لله‌ محمد مؤمن‌ در طول حیات پربرکت خود علاوه بر مبارزات سیاسی، با تلاشهای‌ علمی‌ و فرهنگی‌ فراوانی‌ همراه‌ بوده است‌. تربیت شاگردان ممتاز، تدریس درس خارج اصول و خارج فقه، چاپ عناوین متعدد کتاب در زمینه علوم اسلامی و همچنین تدوین‌ و تنظیم‌ آیین‌ نامه‌های‌ داخلی‌ شورای‌ مدیریت‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌ از جمله فعالیت های علمی وفرهنگی این عالم ربانی است.
تقریرات‌ درسهای‌ اصول‌، مکاسب‌ محرمه‌ و بیع‌ حضرت‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) با حواشی‌ معظم‌ له‌ بر آن‌، تقریرات‌ درس‌ مرحوم‌ آیت‌الله‌ محقق‌ داماد در مبحث‌ صوم‌ و صلات‌، یک‌ دوره‌ کامل‌ اصول‌ فقه‌ استدلالی‌ با نام‌ «تسدید الاصول»، 10‌ رساله‌ فقهی‌ در موضوعات‌ و مسائل‌ مستحدثه‌ با نام‌ «کلمات‌ سدیده»، ولایت‌ امام‌ و پیامبر(ص‌) بر امر قانونگذاری‌ کلی‌، ولایت‌ امام‌ و پیامبر(ص‌) بر جامعه‌ اسلامی‌ و حاشیه‌ بر اسفار و شواهد الربوبیّه‌ از جمله آثار چاپ شده آیت الله مومن در زمینه علوم اسلامی است.
**آیت الله مومن؛ از افشاگری علیه رژیم پهلوی تا تبعید به کرمان و تویسرکان
این انقلابی نستوه که دفتر زندگانی وی پیش و پس از انقلاب سرشار از مبارزه ها و هدایتگری های سیاسی است، در طول حیات خود در راه تحقق انقلاب اسلامی و آرمان های آن، تحمل هر گونه سختی را به جان خرید که دستگیری و تبعید این عالم مجاهد نمونه ای از این مجاهدت است.
لایحه کاپیتولاسیون در سال 1343توسط مجلس آن زمان به تصویب رسید و تاریخی جدید در مبارزات امام راحل، علما و ملت به پا خاسته ایران علیه رژیم پهلوی رقم زد. امام خمینی(ره) در سخنرانی هایی آتشین ضمن‌ محکوم‌ کردن‌ این‌ مسأله‌، همه‌ مسلمانان‌ و علمای‌ اسلام‌ را به‌ مبارزه‌ با آن‌ دعوت‌ کردند و به همین دلیل رژیم‌ شاه‌ نیز که‌ از افشاگری های‌ امام می‌هراسید، ایشان‌ را دستگیر و پس‌ از دو ماه‌ آن‌ بزرگوار را در منزلی‌ در قیطریه‌ تهران‌ محصور و ممنوع‌ الملاقات‌ کرد.
آیت الله مومن که در اواخر سال‌ 1342 به‌ قصد زیارت‌ عتبات‌ عالیات‌ و حضور در درس‌ خارج‌ علماء نجف‌ اشرف‌ به‌ عراق‌ مشرف‌ شد و نزدیک‌ 6 ماه‌ این‌ سفر به‌ طول‌ انجامید پس‌ از آن‌ در مرداد ماه‌ 1343 به‌ ایران‌ مراجعت‌ می‌کردند. به‌ دنبال‌ دستگیری‌ مجدد حضرت‌ امام‌ (ره‌) و تبعید به‌ ترکیه‌، آیت‌ الله‌ مؤمن‌ به‌ عنوان‌ سفر زیارتی‌ قصد تشرف‌ به‌ نجف‌ اشرف‌ داشت‌ را که‌ مرحوم‌ حاج‌ شیخ‌ مرتضی‌ حائری‌ از ایشان‌ خواست‌ تا پیامی‌ را به‌ «آیت‌الله‌ سید محسن‌ حکیم» ابلاغ‌ نماید. قرار بود آیت‌الله‌ مؤمن‌ این‌ پیام‌ را از طریق‌ امام‌ موسی‌ صدر یا حاج‌ شیخ‌ نصرالله‌ خلخالی‌(ره‌) به‌ سمع‌ آیت‌الله‌ حکیم‌ برساند.
پیام‌ این‌ بود که‌ هم‌ اکنون‌، حاج‌ آقا روح‌الله‌ (حضرت‌ امام‌ خمینی‌) در صف‌ مراجع‌ تقلیدند و دستگیری‌ و تبعید ایشان‌، در واقع‌، توهین‌ به‌ مرجعیت‌ شیعه‌ خواهد بود. از این‌ رو، لازم‌ است‌ آیت‌الله‌ سید محسن‌ حکیم‌، نسبت‌ به‌ این‌ مسأله‌ واکنش‌ نشان‌ داده‌، خواستار بازگشت‌ ایشان‌ و رفع‌ تبعید معظم‌ له‌ شوند.
از فعالیتهای‌ دیگر که‌ در کارنامه‌ مبارزاتی‌ آیت الله‌ مؤمن‌ می‌درخشد، رساندن‌ مفاد نامه‌ تعدادی‌ از اعضای‌ جامعه‌ مدرسین‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌، مبنی‌ بر اعلام‌ مرجعیت‌ امام‌ خمینی‌(ره‌) بود. مفاد این‌ نامه‌ را آن مرحوم در نجف‌ اشرف‌ به‌ محضر امام‌(ره‌) تقدیم‌ نمود.
امام‌ خمینی‌(ره‌) که‌ همیشه‌ از قبول‌ مرجعیت‌ و عناوینی‌ این‌ گونه‌ سر باز می‌زدند، ابتدا بدان‌ اعتراض‌ می‌کند. آیت الله‌ مومن‌ با بیان‌ وضعیت‌ حساس‌ آن‌ دوره‌، جنبه‌های‌ سیاسی‌ و مبارزاتی‌ این‌ تصمیم‌ را خدمت‌ امام‌(ره‌) عرض‌ می‌نماید و به‌ ایشان‌ عرض‌ می‌کند علت‌ تصمیم‌ اعضاء جامعه‌ مدرسین‌ مبنی‌ بر اعلام‌ مرجعیت‌ این‌ است‌ که‌ آنها تنها حضرتعالی‌ را برای‌ مقابله‌ با رژیم‌ فاسد شاه‌ صالح‌ می‌دانند از این‌ رو وظیفه‌ خود دانستند تا حضرتعالی‌ را به‌ عنوان‌ مرجع‌ تقلید معرفی‌ کنند. بدین‌ گونه‌ امام‌(ره‌) در برابر این‌ اعلام‌ مرجعیت‌، سکوت‌ می‌فرمایند.
حضور ایشان‌ در جلسات‌ جامعه‌ مدرسین‌ در پیش‌ از انقلاب‌، و پی‌گیری‌ مصوبات‌ و بیانیه‌های‌ آن‌ از فعالیتهای‌ درخشان‌ ایشان‌ است‌ که‌ سرانجام‌ به‌ دستگیری‌ و تبعید ایشان‌ در سال‌ 1353 منجر شد. آن مرحوم‌ به‌ سه‌ سال‌ اقامت‌ اجباری‌ در شهداد کرمان‌ محکوم‌ شد که‌ پس‌ از گذراندن‌ هفت‌ یا هشت‌ ماه‌ اقامت‌ در شهداد بقیه‌ مدت‌ را در تویسرکان‌ به‌ تبعید گذراند اما تبعید ایشان‌ باعث‌ نشد که‌ افشاگریها و مبارزات‌ سیاسی‌ اش پایان‌ یابد؛ بلکه‌ در آنجا نیز با بیان‌ احکام‌ اسلامی‌ و در لابلای‌ آن‌، مسائل‌ مهم‌ انقلاب‌، ماهیت‌ رژیم‌ شاه‌ را بر مردم‌ آشکار می‌کرد و آنها را به‌ تقلید و پیروی‌ از مرجعیت‌ شیعه‌، به‌ ویژه‌ امام‌ خمینی‌(ره‌)، که‌ در آن‌ زمان‌ پرچمدار مبارزه‌ بود، دعوت‌ می نمود.
** ارتحال «عالِم ربانی» و«فقیه پارسا و پرهیزگار»
این عالم ربانی در ابتدای دی ماه امسال به دلیل خونریزی مغزی در بیمارستان بستری و پس از تحمیل یک دوره طولانی بیماری سرانجام در روز پنجشنبه دوم اسفندماه در بیمارستانی در تهران به دیار حق شتافتند.
پیکر این عالم فاضل امروز با حضور قشرهای مختلف مردم، مسئولان لشکری و کشوری از مسجد امام حسن عسکری(ع) قم تشییع و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
7404/ 6133/