بزرگنمايي:

عصر قم - مولوی می گوید «ای دوای نخوت و ناموس ما/ای تو افلاطون و جالینوس ما»؛ یعنی عشق را طبیب بیماری‌های جسم و روح خود می داند؛ وقتی عشق وارد زندگی می شود، انسان دیگر شهرت و آوازه را کنار می گذارد و فقط به معشوق فکر می‌کند.
محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی ملقب به شمس‌الدین یا شمس تبریزی در سال 582 هجری قمری متولد و در سال 645 هجری قمری درگذشته است، شمس تبریزی تاثیر گذار ترین فرد در زندگی شاعر بزرگ قرن 7 جلال الدین محمد بلخی مشهور به مولانا است به طوری که مولوی دیوان غزلیات خود را به نام و یاد این فرد، "دیوان شمس" گذاشته است. قطعا اگر مولانا با شمس آشنا نمی شد، مولانا هیچگاه کتاب "مثنوی معنوی" را نمی سرود؛ از زندگی شخصی شمس اطلاعاتی در دست نیست، آنچه که در این متن آمده، نحوه آشنایی مولانا با شمس است. 
محمدرضا یوسفی عنوان کرد: از زندگی شمس تبریزی اطلاعات درستی در دست نیست و آن چیزهایی هم که گفته شده در هاله ای از ابهام است، کسانی که در مورد شمس صحبت کرده اند سند و مدرکی ارائه نکرده و بیشتر حرف ها شبیه افسانه و قصه است؛ چیزی که از شمس تبریزی میدانیم این است که وی یک انسان شوریده ای بود که خود به سراغ مولانا آمد.
این استاد ادبیات ادامه داد: در تعابیر عرفانی به این نکته بسیار تاکید شده که راه سلوک و رسیدن به خداوند راهی نیست که افراد بتوانند به تنهایی در آن قدم بگذارند، بلکه حتما باید یک راهنما وجود داشته باشد؛ راهنما، مرشد کامل و یا پیر طریقت کسی است که به این راه آشناست و خودش استعدادیابی می کند، یعنی از کسی که استعداد رشد را دارد، دستگیری می کند و به او کمک می کند تا به مقصد برسد؛ شمس هم یک پیرطریقت است.
یوسفی تصریح کرد: اختلاف سن شمس تبریزی و مولوی بیش از 20 سال است، یعنی مولوی زمانی که در آستانه 40 سالگی است با شمس که بیش از 60 سال سن داشته آشنا می شود؛ شمس شنیده بود که شیخ جوانی در قونیه ظهور کرده، به آنجا آمد تا ببیند که این شیخ جوان قابلیت ارشاد دارد یا خیر، گفته شده شمس مدتی به عنوان یک بازرگان تبریزی در یک حجره نزدیک مسجدی که مولانا هر روز در آن مسجد سخنرانی میکرد و نماز می خواند، حضور داشت و دورادور مولانا را ارزیابی می کرد؛ بعداز مدتی شمس و مولوی با هم برخورد و ملاقات می کنند، که البته حرفهای گفته شده در مورد همان ملاقات هم با افسانه همراه است، بعد از آن مولانا دست ارادت به دامان شمس زد و از او خواست تا وی را راهنمایی کند.
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: برخی گفته اند که اولین خلوت مولانا و شمس نزدیک 20 روز طول کشیده ولی اینکه در آن خلوت چه گذشت را هیچ کس خبر ندارد؛ مولانا بعد از این ملاقات تغییر زیادی کرد به گونه ای که خود می گوید:
"سجاده نشین با وقاری بودم
بازیچه کودکان کویم کردی"
وی ادامه داد: مولانا بعد از این ملاقات آن زندگی عالمانه را به کلی کنار گذاشت، دستار بزرگی به سر می بست و انتهای دستار را از کتف آویزان می کرد، تا قبل از این ملاقات با خدم و حشم بیرون می رفت ولی بعد از آن سر و پا برهنه در کوچه و بازار راه می رفت. 
یوسفی در رابطه با تاثیر شمس بر روی مولوی گفت: اینکه شمس چه تاثیری بر مولانا گذاشت را باید در نحله های عرفانی خودمان بررسی کنیم؛ نحله های عرفانی را در دودسته بزرگ تقسیسم بندی می کنند، یک گروه پیرو مکتب بغداد، عرفان غربی یا عرفان زاهدانه هستند که این گروه تکیه بر زهد، پارسایی، دوری از مردم، عزلت، انزوا و ذکر دائم دارند، و یک گروه هم پیرو مکتب خراسان، عرفان شرقی یا عرفان ایرانی هستند که علاوه بر زهد و پرهیز، شور، وجد، سماع و عشق را هم دارند، یعنی آن تصوف خشک مکتب بغداد را ندارند.
وی اظهار کرد: وقتی به زندگی مولوی نگاه می کنیم، تا قبل از ملاقات با شمس سیره زندگی وی بیشتر شبیه مشایخ مکتب بغداد نزدیک است و با وعظ، پارسایی، زهد و ذکر کار را پیش می برد؛ شمس مولانا را عاشق کرد، انسان وقتی عاشق شود همه چیز را فدای معشوق می کند ،مولوی می گوید: 
" ای دوای نخوت و ناموس ما
ای تو افلاطون و جالینوس ما"
یعنی عشق را طبیب بیماری های جسم و روح خود می داند؛ وقتی عشق وارد زندگی می شود، انسان دیگر شهرت و آوازه را کنار می گذارد و فقط به معشوق فکر می کند.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: تفاوت عشق عارفانه یا حقیقی با عشق زمینی در این است که دیگر یک عاشق و یک معشوق مطرح نیست، اینجا بحث از وحدت، یگانگی، وصول و فنا در معشوق است و به تعبیر خود مولانا «معشوق و عشق و عاشق هر سه یکی است اینجا/چون وصل در نگنجد هجران چه کار دارد».
وی با اشاره به حدیث قرب نوافل* افزود: مولوی بعد از ملاقات با شمس، همه کس و همه چیز را ترک کرد، شمس برای مولانا سمبل انسان کامل و عارف واصل بود، خلیفه خدا بر روی زمین را مولانا در وجود شمس می دید و هر چه را شمس می گفت، مولانا بدون چون و چرا قبول می کرد، انسان وقتی به خدا نزیک می شود چشمش چشم خدا، گوشش گوش خدا، دستش دست خدا و اراده اش اراده خدا می شود، مولانا هم همچین چیزی را در وجود شمس می دید و هیچ ابایی نداشت که شمس را خدای خود بر بروی زمین بداند؛ استاد شفیعی کدکنی این را تعبیر به "رب شخصی" می کند، حتی گفته شده که وقتی شور و وجد بر مولوی غلبه می کرد در برابر شمس سجده می کرد:
"پیر من و مراد من درد من و دوای من/فاش بگفتم این سخن شمس من و خدای من"
یوسفی بیان کرد: به همین دلیل دیگران که این نوع رفتار مولوی با شمس را درک نمی کردند، حسادت کردند؛ مولوی تا قبل از آمدن شمس برای همه بود، در کلاس های درسش 400 شاگرد داشت، اما بعد از ملاقات با شمس تبریزی مسجد، منبر وسخنرانی را ترک کرد و کاملا مسیر زندگی اش عوض شد؛ معتقد بودند که شمس مولانا را سحر کرده و می گفتند اگر برود حال مولوی خوب می شود، همین حسادت ها باعث شد که شمس رنجیده خاطر شود و مولانا را ترک کند و از قونیه برود، اما بعد از رفتن شمس بر خلاف تصورات حال مولانا بدتر شد به طوریکه همه از کار خود پشیمان شدند.
وی افزود: بعد از مدتی شاگردان مولوی خبردار شدند که شمس در دمشق است، پس جمعی از شاگردان به سرپرستی سلطان ولد پسر مولانا به دمشق رفتند و از شمس دلجویی کردند و او را برگرداندن، بعد از بازگشت شمس، مولانا دوباره همان شوق مستی قبلی خود را بازیافت:
"این کیست این این کیست این/این یوسف ثانی است این
خضر است و الیاس این مگر/یا آب حیوانی است این" 
این استاد دانشگاه گفت: وقتی شمس بازگشت مولانا بقدری خوشحال شد که بین تمام شاگردانش اعلام کرد که امروز عید است و می خواهم به شما عیدی بدهم:
«معشوقه به سامان شد تا باد چنین بادا/کفرش همه ایمان شد تا باد چنین بادا 
عید آمد و عید آمد یاری که رمید آمد/عیدانه فراوان شد تا باد چنین بادا
شمس الحق تبریزی از بس که درآمیزی/تبریز خراسان شد تا باد چنین بادا»
* حدیث قرب نوافل حدیثی است که امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) آن را از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل کرده اند. علت نامگذاری حدیث مذکور این است که در آن صحبت از تقرب بندگان خوب خدا، آن هم به خاطر انجام مستحبات به میان آمده است. 
أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) : «قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ أَهَانَ لِی وَلِیّاً فَقَدْ أَرْصَدَ لِمُحَارَبَتِی وَ مَا تَقَرَّبَ إِلَیَّ عَبْدٌ بِشَیْ‏ءٍ أَحَبَّ إِلَیَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَیَتَقَرَّبُ إِلَیَّ بِالنَّافِلَهِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ کُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِی یَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِی یُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِی یَنْطِقُ بِهِ وَ یَدَهُ الَّتِی یَبْطِشُ بِهَا إِنْ دَعَانِی أَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ…»
امام صادق(علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت کرد که فرمود: خداوند عزوجل فرمود: کسی که به یکی از اولیا و دوستان من اهانت کند، به دشمنی با من برخواسته است. هیچ بنده ای به چیزی به من نزدیک نشده که دوست داشتنی تر از انجام واجبات باشد. همانا بنده ای (بعد از انجام واجبات) به وسیلۀ نوافل و مستحبات به من نزدیک می شود تا این که محبوب من می گردد. وقتی که محبوب من شد، من گوش او می شوم که با آن می شنود، چشم او می شوم که با آن می بیند، زبان او می شوم که با آن صحبت می کند، دست او می شوم که با آن کار انجام می دهد. اگر مرا دعا کند، اجابتش می کنم. اگر درخواستی از من داشته باشد، به او اعطا می کنم.