بزرگنمايي:

عصر قم - عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران فرامذهبی است، گفت: انقلاب اسلامی صرفا شیعی نیست و در اصل یک جریان اصیل قرآنی است.
 هفدهمین نشست مطالعات تمدنی در ایران بعد از انقلاب اسلامی از سلسله نشست های چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی، در تالار امام مهدی(عج) پروهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
دبیر این نشست علمی، دکتر رسول نوروزی بود که در ابتدای نشست به تشریح برگزاری این نشست‌ها پرداخت و در ادامه نیز حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی میرزایی عضو هیئت علمی و مشاور عالی رئیس دانشگاه جامعه المصطفی(ص) به ارایه بحث خود پرداختند.
میرزایی در ابتدای این نشست گفت: تمدن انقلاب اسلامی، تمدن‌های دیگر به خصوص تمدن غربی را به چالش کشید ولی هیچگاه به مذهب هیچ تمدنی حمله نکرد و هیچگاه به دنبال بیان تفوق مذهبی نیز نبوده است.
وی افزود: پیش فرض این است که اسلامی سازی به هدف کارآمد سازی انجام می‌شود نه به هدف ایدئولوژی متعلق به اسلام؛ نمی توانیم اثبات کنیم که تعلق یک شخصیت انقلابی ما به اسلام به نوعی مدرن از تجدد یک سنتی بیشتر است.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) بیان کرد: مهمترین بعد اسلامی سازی دانشگاه ها، آن است که دانش سازی دانشگاه های ما در جهت تحقق حق علیه باطل و عدالت اجتماعی کارآمد شود؛ این مساله تصویر تمدنی از پروژه اسلامی سازی دانش است.
رایزن سابق فرهنگی ایران در لبنان بیان کرد: پروژه‌های اسلامی سازی در جهان اسلام متعدد بوده است؛ خوشبختانه در کشور ما تلاش های خوبی برای پیشبرد حقیقی و تمدنی ایجاد شده است.
وی افزود: یکی از مهمترین نظریه های تمدنی، عینیت بین دین و تمدن است؛ حسین نصر و دیگران صراحتا بیان کرده اند که هیچ تمدنی خارج از بستر و زمینه دینی شکل نگرفته است.
وی تصریح کرد: دین برای حرکت عقل، تنگنا ایجاد نکرده است بلکه به دنبال توسعه عقلانیت است؛ اگر نهاد دینی را دیدیم که عقلانیت را به تنازع طلبید، قطعا باید به نوع خوانش آن از دین شک کنیم.
میرزایی اظهارکرد: یکی از مهمترین لوازم رسیدن به معنی تمدن اسلامی، تلاش در عرصه خوانش صحیح از مقوله تمدن است؛ خوانش صرفا تاریخی در خصوص تمدن اسلامی را نمی‌توان کلیت تمدن اسلامی دانست بلکه بخشی از آن است.
وی گفت: پس از رویکرد تمدن تاریخی که اغلب جریان های هسته های دانشی تمدنی ما به آن سوی رفته اند، یک کلان پروژه دیگر به عنوان تمدن نوین اسلامی نیز وجود دارد که باید به انواع تقابل ها و تعامل های نظام اسلامی با جهان معاصر بپردازد.
استاد حوزه بیان کرد: جریان مطالعاتی تمدنی انقلاب و نسبت به نگاه تمدنی به مدرنیسم از مهمترین این مباحث است؛ جریان مدرنیسم جریانی کلی و تمدن ساز است که باید نسبیت آن با جریان تمدن سازی بررسی شود.
وی گفت: مطالعات تقابلی انقلاب، مدرنیسم و لیبرالیسم کلاسیک و دموکراسی و نئولیبرالیسم نیز باید با نگاه تمدنی مورد استفاده قرار گیرد و بر آن اساس نیز تحلیل شود.
وی افزود: یکپارچگی تقابل تمام مکاتب غربی و حتی غیر غربی با انقلاب حاکی از آن است که انقلاب ما نه تنها رویکرد تمدنی دارد بلکه این تقابلی که انقلاب ما با آنها دارد صرف یک نحله لیبرالیستی نیست؛ این مساله حاکی از آن است که چالش آفرینی تمدنی با ما این مرزها را نمی شناسد، پس باید به عمق مفهوم تقابل انقلاب با نظام سلطه رفته و این بحث را بررسی کرد.
وی گفت: جریان دیگر جریان مطالعاتی امت تمدن است؛ این مساله جزو مباحث تمدنی تلقی می شود پس در تحلیل وضعیت سنجی تمدنی باید به این عنصر دقت کرد؛ هر زمانی امت، تحلیل شده است سطح آن تحلیل، تمدنی بوده است.
استاد حوزه بیان کرد: جریان دیگر، جریان مقاومت در منطقه و جهان است؛ تمام مقولات مرتبط به مقاومت باید در ذیل مقوله تمدنی مقاومت در ایران و جهان تعریف شود؛ این مساله یک مقوله جغرافیایی مذهبی و قومی نیست زیرا در این جریان، مردم کشورهای مختلف حضور دارند.
وی افزود: محور مقاومت ضلع عربی، فارسی؛ سنی و شیعی؛ زیدی و حتی مسیحی و سکولار هم دارد؛ بخش مهمی از جریان عربی مقاومت، سکولار هستند؛ مقاومت می خواهد از کلیت کرامت، آزادی و استقلال در تراز تمدنی در جهان اسلام دفاع کند ودر مقابل تحلیل های چالشی تمدنی قد علم می کند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: چهارمین جریان، جریان تمدنی توسعه و پیشرفت است؛ این مقوله نیز مقالات، کتاب ها و همایش های مختلفی را نیز به خود اختصاص داده است و کارنامه جالب و خوبی نیز در این مدت کم که از سوی رهبری نیز مورد تاکید قرار گرفت از خود به جای گذاشت؛ وقتی دو گانه ایرانی اسلامی رشد و پیشرفت در آن جای می گیرد، یک مقوله کارآمدگرا و عینیت گرا را می سازد که پیامدهای اجتماعی را به بار می آورد.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) گفت: جریان های مطالعات تمدنی مرتبط به مردم سالاری دینی و مرتبط سازی تعاملات مردم و دین است؛ مباحث تمدن پژوهی ما نیز با مسایل تمدنی غرب تناظر دارد ؛ در غرب نیز مقوله قدرت و مردم، جزو مسایل کلان و اساسی است؛ در این جا نیز با موجی از مطالعات مرتبط با مردم سالاری دینی و نظام سازی مرتبط با تعامل دین و مردم مواجه هستیم.
وی افزود: گفتمان شناختی و تحلیل های پارادایمیک نیز جریان دیگری است که باید در مطالعات تمدنی به آن توجه کرد؛ به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب بر لزوم گفتمان سازی تاکید دارند؛ این مساله خوشبختانه در کشور ما در مسیر درست قرار گرفته است.
میرزایی بیان کرد: جریان هفتم، جریان کلان مطالعات تمدنی مرتبط به اسلامی سازی شناخت و معرفت و نهادهای تولید کننده اندیشه و معرفت است؛ این جریان باعث تفارق و تمایز جریان خوبی و رقیب است.
وی گفت: در جهان عرب، به طور کلی سطح تحلیل عربی، سطح تحلیل تمدنی نیست بلکه انفعال در مقابل تمدن است؛ امروز در جهان عرب با یک خودآگاهی تمدنی مواجه نیستیم به همین دلیل بیشترین تحلیل هایی که در جهان عرب از آن استقبال شده است، مساله مقاومت است و آن نیز به دلیل عدم به رسمیت شناختن، چنین مساله ای را در حد مردم و هسته های پراکنده مقاومتی باقی مانده است.
استاد حوزه ودانشگاه اظهارکرد: متفکران اسلام گرای جهان عرب هنوز در دوگانه های اولیه ای از جمله اجتهاد و واقع گرایی، خوانش های اجتماعی از اسلام، اسلام و غرب، توسعه و توسعه نیافتگی در جهان عرب، نسبت های خود و دیگری، باقی مانده اند ولی ما تاحدودی از آنها عبور کرده ایم.
وی گفت: انقلاب اسلامی، در حوزه تمدن اندیشی از فضای عربی جلوتر است به این دلیل که کنش انقلاب اسلامی، ما را در عرصه تمدن به پیش برده است؛ شاید در جهان عرب و جهان اسلام شبیه اندیشه های ما نیز وجود داشته باشد ولی در شکل ساختارهای ما نیامده است.
میرزایی بیان کرد: اساسا انعقاد اولیه انقلاب اسلامی بر اساس عبور از مباحث فقاهتی است؛ گوهر انقلاب نمی تواند مذهبی باشد؛ بر اثر غفلت از افق های کلان تمدنی و محدود شدن، به تنازع قومیتی و مذهبی گرفتار شدیم؛ به همین دلیل انقلاب اسلامی ایران فرامذهبی است.
رایزن سابق فرهنگی ایران در لبنان اظهارکرد: در انقلاب اسلامی دو حادثه عجیب رخ داد؛ نخست، اپوزوسیون شدن جریانات مذهبی تند و دیگری اپوزوسیون شدن جریان ملی گرای تند است که این دو در کارنامه انقلاب به عنوان بلوغ های تمدنی باید ثبت شود.
وی افزود: چگونه است که امروزه برخی کانال های تند شیعی در ماهواره در مقابل انقلاب اسلامی قرار گرفته است؟ از دیگر سوی پایگاه ملی گرایی نیز از ایران به نیویورک و لندن می رود؟ این مساله یک نکته مثبت است که انقلاب ما دیدگاه های تند مذهبی و ملی را بر نمی تابد.
وی گفت: بدترین تهدید در انقلاب اسلامی آن است که حقوق شهروندی از بالا بر اساس مذاهب تقسیم شود و مطالبات شهروندی از پایین از سوی این مذاهب مطرح می شود؛ انقلاب اسلامی ایران برای حفظ این آب و خاک و حتی همین اهل سنت و مسیحیان جوان ها داد؛ این مقوله دو طرفه است و اصلا نباید مباحث قومی را در این عرصه داخل کرد.
وی یادآورشد: انقلاب اسلامی یک جریان قرآنی است و نه صرفا شیعی؛ امروزه برخی از متفکران اهل سنت نیز بیان می کنند که مقوله ولایت فقیه را زودتر از شما مطرح کردیم؛ الگوی فقاهت امام راحل، حکومت امام علی(ع)بود؛ فقه امام خمینی برگرفته شده از فقه تمدنی و حکومتی امام علی(ع) است؛ امام انقلاب را بر نهج البلاغه استوار کردند و نه کتب فقهی شیعی؛ این مساله نشان می دهد که نگاه امام،کلان تر از مباحث ریز مذهبی است بلکه نگاه ایشان نگاه کاملا قرآنی و مبتنی بر اسلام اصیل است و نباید این بحث را منحصر به تشیع کنیم.
نویسنده کتاب فلسفه مرجعیه القرآن المعرفیه یادآورشد: قانون اساسی اسلام یک ابتکار تاریخی در جهان اسلام است؛ هیچ قانون اساسی وجود ندارد که بازسازی شده و تقنین شده کلیت فقه و کلام باشد؛ قانون اساسی ایران، در و گوهری در جامعه معاصر است ولی قطعا نقایصی نیز وجود دارد که باید تحلیل و ارزیابی خوانش های جدیدی متناسب با جریانات جهان اسلام شود.
در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین بابایی پژوهشگر عرصه تمدن اسلامی نیز گفت: با توجه به مباحث مطرح شده مطالعات تمدن را باید از مطالعات تمدنی تفکیک کنیم؛ در یک جا تمدن به عنوان موضوع گرفته می شود و وقتی ترکیب، وصفی می شود رویکرد تمدنی مورد نظر واقع می شود.
وی افزود: نکته دیگر آن است که به نظر می آید که چه در مطالعات تمدن و چه در مطالعات تمدنی اساسا غیر از چند نفر معدود از موثران اندیشه ای در کشور، نه در سطح حوزه و نه دانشگاه ما به ندرت سطح تحلیل تمدنی درک شده است؛ به ندرت نیز می توانند به بحث های تمدنی به شکل حرفه ای وارد شوند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآورشد: فضای مطالعات تمدنی آن است که مطالعات تمدنی ما بین قم و تهران شکل می گیرد و کمتر این فضا را برای دیگران باز می کنیم؛ در مطالعات تاریخی نیز به رغم تلاش هایی که برای ایجاد رشته های تاریخ و تمدن تاریخ ملل اسلامی ایجاد شده، بحرانی بین رشته تاریخ اسلام و رشته تاریخ تمدن اسلامی ایجاد شده است.
وی گفت: اساسا در مباحث مرتبط به حوزه مطالعات تمدنی، تقریبا می توان گفت که نود درصد از متون شرق شناسان استفاده می کنیم؛ اگر این متون وجود نداشت در مطالعات تاریخی خود نیز به مباحث رویکرد تمدنی نمی پرداختیم.